خلاصه تجربه
سه‌ثانیه تأخیر هربار برای بازکردن یادداشت باعث شد کل پایگاه دانشم را از Notion به Trilium Next منتقل کنم؛ نرم‌افزاری رایگان، متن‌باز و کاملاً محلی که بدون نیاز به اینترنت در میلی‌ثانیه یادداشت‌ها را باز می‌کند.
چرا سرعت برایم حیاتی شد
تصور کنید وسط جلسه بخواهید نکته‌ای را چک کنید و صفحه لودینگ بالا بیاید. این «اصطکاک دیجیتال» باعث شد ناخودآگاه از بازکردن نیشن اجتناب کنم.
هزینه پنهان ابری بودن
هر سرچ، هر لینک و هر سوئیچ پنجره به سرور نیشن می‌رود و برمی‌گردد؛ وقتی تعداد یادداشت‌ها از ۲۰۰۰ عبور می‌کند همین رفت‌وبرگشت‌ها کند می‌شود.
راه‌حل محلی چه فرقی می‌کند
Trilium روی هارد خودتان اجرا می‌شود؛ فایل‌ها همان‌جا هستند، بنابراین «بازکردن» یعنی خواندن از دیسک نه درخواست HTTP.
نصب در ۵ دقیقه بدون دانش سرور
نسخه ویندوز، مک یا لینوکس را دانلود می‌کنید، اجرا می‌کنید و یک پنجره مرورگر باز می‌شود؛ همین. نیازی به داکر، خط فرمان یا ایمیل ثبت‌نام نیست.
سینک امن با چند کلیک
اگر روی دو دستگاه باشید، می‌توانید:
- سرور Trilium را روی Raspberry Pi بالا بیاورید و با Tailscale به آن وصل شوید.
- از Syncthing برای همگام‌سازی رمزشده استفاده کنید.
داده هیچ‌گاه از مسیر دلخواه شما خارج نمی‌شود.
درخت هوشمند با قدرت جفت‌زنی
ساختار پوشه‌ای تا هر عمقی می‌سازید؛ ولی برخلاف فایل‌سیستم معمولی، یک یادداشت را می‌توان در چند شاخه همزمان «کلون» کرد.
کلون چه مشکلی را حل می‌کند
نوشته‌ای درباره «هنر پرومپت‌نویسی» هم به پوشه «نویسندگی» می‌خورد هم «AI»؛ کافی‌ست آن را جای دوم کلون کنید. تغییر در هرکدام، هر دو نسخه را به‌روز می‌کند.
لینک‌دوسویه پرسرعت
با نوشتن @نام‌یادداشت، پیوند ساخته می‌شود و پنل پشت‌گرم‌بند در همان صفحه نمایش می‌دهد؛ عملیات کاملاً محلی است و لحظه‌ای طول نمی‌کشد.
فرمول‌ها و اتوماسیون با جاوااسکریپت واقعی
هر یادداشت می‌تواند کد JS داشته باشد و از API کامل Trilium استفاده کند؛ مثلاً:
- یادداشت روزانه‌ای بسازید که خودکار تسک‌های برچسب‌خورده «#today» را بچسباند. - فهرستی از مقاله‌هایی که برچسب «#unread» دارند و امتیازشان بالای ۸ است را بسازید.
در نیشن چنین چیزی داخل «فرمول بلاک» محدود می‌شود؛ اینجا محدودیتی نیست چون Node.js کامل در اختیار دارید.
چطور از نیشن مهاجرت کردم
در نیشن Export ↔ Markdown را بزنید؛ پوشه‌ای پر فایل MD بیرون می‌آید. داخل Trilium: Import → فولدر انتخاب → تمام. چند نکته تمیزکاری لازم است:
- فایل‌های HTML را به MD تبدیل کنید.
- پایگاه‌دادهای تخته‌ای را با اسکریپت ساده‌ای به یادداشت‌های معمولی بدل کنید.
- تگ‌ها و تاریخ‌ها را در قالب برچسب جدید بیاورید.
دشواری اصلی: عادت به سرعت بود!
اولین روزها تعجب می‌کردم چرا لینک‌ها قبل از تمام شدن جمله باز می‌شوند؛ بعد فهمیدم این «سرعت طبیعی» است که سال‌ها از آن محروم بودم.
چه کسی هنوز نیشن را دوست دارد
اگر با اعضای تیم مشترک روی یک داک کار می‌کنید، ویرایش زنده نیشن بی‌رقیب است؛ Trilium برای یک کاربر چند دستگاه طراحی شده، نه Wiki گروهی.
زمانی ظاهر مهم است
گزارش‌هایی که باید به مشتری نمایش دهید را همچنان در نیشن یا اسلاید می‌سازم؛ رابط Trilium کاربردمحور است، نه دلربا.
سخن پایانی
وقتی فاصله بین «فکر» و «نوشتن» به صفر می‌رسد، یادداشت‌ها دیگر آرشیو نیستند؛ بخشی از حافظه فعال شما می‌شوند. برای نویسنده‌ها، پژوهشگرها و توسعه‌دهندگانی که می‌خواهند مغز دومشان با تاخیر صفر پاسخگو باشد، Trilium Next انتخابی است بی‌رقیب.