این روزها استفاده از شبکه های اجتماعی و فعالیت در آن ها امری متداول شده است. سال ها پیش شاید تصور اینکه افراد عکس های خانوادگی خود را با دوستان و همکاران خود به اشتراک گذارند، کمی عجیب به نظر می رسید اما اکنون به لطف گسترش ارتباطات افراد در فضای مجازی به وفور شاهد انتشار این نوع عکس ها و تصاویر هستیم. اگر کمی در دادگاه ها حضور پیدا کنیم شاهد شکایت افرادی هستیم که از بابت انتشار تصاویر شخصیشان در فضای مجازی از دیگران اقدام به طرح دعوا کرده اند.
پرسشی که در این خصوص مطرح می شود این است که آیا اولا قانون این تصاویر و فیلمها را جزو حریم شخصی میداند و ثانیا اگر چنین است مستند قانونی آن چیست؟ همچنین حمایت قانون گذار از افرادی که تصاویر و فیلم های شخصیشان بدون اجازه در فضای مجازی منتشر شده چیست؟
از آنجایی که حفظ امنیت اطلاعات و دادههای کاربران یکی از حقوق مهم در حوزه حقوق شهروندی و فضای مجازی است و عدم توجه به این موضوع و ساده انگاری آن میتواند به نقض حقوق افراد در این حوزه منجر شود. در نتیجه قانون گذار تلاش نموده تا با اختصاص مواد مختلفی در این مورد به اهمیت آن اشاره نماید. باید دانست که مطابق اصل ۲۲ قانون اساسی و همچنین مواد ۹ – ۳۵ و ۳۷ منشور حقوق شهروندی، قانون گذار در خصوص لزوم حمایت از حریم خصوصی افراد و حفاظت دادههای کاربران در فضای مجازی، اقدام به تنظیم مقررات نموده است.
هرچند که به عقیده برخی، انتشار تصاویر شخصی در فضای مجازی، خود مجوزی است برای افراد سودجو که بتوانند هر نوع استفادهای از تصاویر و فیلمهای افراد بنمایند و به اصطلاح، خود کرده را تدبیر نیست، اما باید دانست که:
در مواد ۱۶ و ۱۷ قانون جرایم رایانه ای، تصاویر، فیلمها و سایر دادههای کاربران در فضای مجازی مورد حمایت قرارگرفته و افرادی که نسبت به انتشار محتواهای دیگران اقداماتی انجام می دهند ممکن است تحت شرایطی مجرم شناخته شوند.
فرض کنیم فردی عکس خود را روی پروفایل خود قرارداده و دیگری عکس وی را به نحوی تغیر دهد که موجب هتک حیثیت فرد شود، مثلا نوشته نامتعارفی بر آن بیفزاید یا صاحب تصویر را در شبکههای اجتماعی گوناگون، فردی غیر اخلاقی معرفی نماید؛ در این حالت با طرح شکایت و اثبات اتهام، ممکن است فرد خاطی به حبس یا جزای نقدی محکوم شود.
حالت دیگر، آن که وقتی فردی تصویر یا فیلم شخصی خود را در شبکه اجتماعی خاصی همچون اینستاگرام قرار میدهد در حالی که صفحه وی توسط همه افراد قابل دسترسی نیست (private میباشد)، و فردی با استفاده از نرم افزارهای گوناگون عکس یا فیلم را ذخیره کرده و آن را منتشر مینماید یا در دسترس افراد دیگر قرار میدهد، ممکن است شخص را تحت عنوان هتک حیثیت یا نشر اکاذیب مورد پیگرد قانونی قرار دهد.
نتیجه آنکه بر اساس قانون تمامی دادهها و اطلاعات افراد در فضای مجازی مورد حمایت قانون گذار است و کسانی که با هر انگیزهای نسبت به هتک حیثیت افراد اقدام مینمایند، از پاسخ قانون گذار در امان نبوده و به مجازات قانونی مربوط خواهند رسید تا از این طریق حقوق شهروندی افراد، از تعرض مصون بماند.
اما نباید فراموش کرد که فضای مجازی یک فضای اشتراکی است، بر این اساس خود افراد نیز میبایست با وسواس بیشتری نسبت به انتشار انواع مختلف محتواها از زندگی شخصی و اسرار خانوادگی خود، اقدام نمایند تا خود را در معرض سوءاستفاده افراد سودجو قرار ندهند. هشدارهای پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات) در خصوص دقت در انتشار محتواهای شخصی در فضای مجازی نیز در راستای حمایت هرچه بیشتر از شهروندان می باشد.