چالش های قانونی که یک استارتاپ با آن ها روبروست

از زمان ورود استارتاپ ها به ایران و جذابیت این پدیده بین افراد خصوصا قشر جوان و تحصیل کرده، ابهامات قانونی و حقوقی مطرح بود. استارتاپ هم مانند هر پدیده دیگر که به کشور وارد شد، ابتدا بدون آمادگی، برنامه ریزی و سیاست گذاری بین افراد کم کم جا افتاد و مردم با آن آشنا شدند. در مورد ماهواره و گوشی های همراه و خیلی از تکنولوژی های دیگر هم همین گونه بود. اول ابزار یا تکنولوژی وارد می شد، مردم به استفاده از آن عادت می کردند و بعد آسیب های آن مورد بررسی قرار میگرفت. متخصصین تلاش می کردند معایب و خطرات و چالش های آن را برای مردم بازگو نمایند و در برخی موارد مردم را از استفاده از آن بر حذر دارند.

هزینه این اقدام قطعا خیلی بیشتر از بررسی های قبل از ورود یا لااقل همزمان با ورود تکنولوژی است. مردمی که مزایای استفاده از تکنولوژی خاص را دیده و با آن خو گرفته بودند، حال حتی با فرض صحت مدعای کارشناسان کمتر به عدم استفاده از آن رغبت پیدا می کردند، یا دست کم به نسبت بیشتری می بایست زمان صرف شود تا نتیجه حاصل شود. در نتیجه هزینه های گزافی باید صرف هشدار به مردم و ترویج موارد جایگزین و مواردی از این دست بشود. در حوزه استارتاپ ها هم روال به همین شیوه بوده و هست. خوب به خاطر داریم که تا مدت ها، فعالیت استارتاپ ها کمتر با در نظر گرفتن موارد قانونی و حقوقی بود. خیلی از کارآفرینان به لزوم وجود قرارداد بین هم بنیان گذاران، همکاران و سایر افراد مرتبط با کسب و کار خود باور نداشته اند. در بحث مجوز ها هم ابهامات بسیار بوده و هست. خیلی وقت ها یک گروه استارتاپی به نهادهای مختلف مراجعه کرده و تلاش می کند که طرح خود را به مسئولین ارائه داده و مجوز لازم برای آن را کسب کند. استارتاپ یعنی خلاقیت، ابتکار و شیوه های نو.

حال آنکه در برخی موارد مجوزی که یک کسب و کار نوپا در پی اخذ آن است حتی بستر اولیه اخذ آن برای تیم مهیا نیست. یک تیم جوان استارتاپی خیلی وقت ها مجبور است زمان زیادی صرف اثبات طرح خود و ایجاد فضایی برای اخذ مجوز نماید. عملی که اگر زیاد تکرار شود و تلاشی برای تغییر این شیوه صورت نگیرد، تقریبا فرسایشی شده و انگیزه کارآفرینی را از جامعه خلاق می زداید. چالش های تعارض قوانین سنتی و نیازهای جامعه رو به رشد امروز هم از دیگر دغدغه های موجود می باشد. فارغ از اینکه قالب های قراردادی می بایست انعطاف خود را برای جایابی مفاهیم نوین افزایش دهند، ضرورت آشنایی نهادهای حل اختلاف مثل دادگاه ها و سایر مراجع هم بسیار احساس می شود. تلاش های خوبی از جانب دولتمردان برای ایجاد حمایت از کارآفرینان و ارائه تسهیلات به آن ها اتفاق افتاده است. ایجاد پارک های علم و فناوری، مراکز رشد، تسهیلات دانش بنیان شدن شرکت ها از جمله تلاش های خوب دولت در این خصوص می باشد. اما سرعت کند این اتفاقات خوب، کمبود شفافیت در حوزه قوانین، پراکندگی آن ها، موازی کاری ها در حوزه اخذ مجوز همه و همه سطح رضایت مندی افراد خصوصا فعالان حوزه استارتاپ را تا حدی کاهش می دهد.

یک دغدغه جدی در حوزه استارتاپ ها، که شاید بتوان گفت دغدغه جدیدی نیست بحث آسیب های این حوزه است. سال هایی که تلویزیون، ویدیو یا نوار کاست وارد ایران شد شاهد بازخوردهای متفاوتی از جانب افراد گوناگون بوده ایم. همیشه هر چیز جدید واکنش های مثبت و منفی از جانب افراد گوناگون با خود به همراه دارد. قطعا پذیرفتن صرف هر پدیده نو غلط است. اما همان اندازه که این برخورد ناشایست است، رد و نپذیرفتن آن بدون استدلال نازیباست. هر جامعه دارای فرهنگ و قدمت تاریخی است که همه افراد می بایست به آن پایبند بوده و از آن حفاظت کنند اما تکنولوژی با درنوردیدن مرزهای بین کشورها، جوامع مختلف را از فرهنگ های گوناگون آگاه کرده است. هوشمندی هر دولت در نظارت دائمی و عملکرد و مقابله به موقع با پدیده های جدید می باشد.

ورود سرمایه گذاران خارجی به کشور هم مزایا و معایب خاص خود را دارد هرچند صحبت در این خصوص، کارشناسی دقیق متخصصان فن را می طلبد اما به عنوان کسی که با  جامعه استارتاپی در ارتباط است، تا حدی با مشکلات آن ها آشنا هستم.

در گذشته با پدیده فرار مغزها مواجه بوده ایم اما اکنون فرد در کشور رشد می کند، ایده ای را پرورش می دهد و آن را به مرحله تولید اولیه می رساند. اما اگر حمایت مناسب از سوی نهادهای مرتبط نبیند ممکن است ایده یا محصول اولیه تولید شده را به اصطلاح بفروشد. این اتفاق خوشایندی برای جامعه نیست. جامعه ما با داشتن جوانان خلاق و مبتکر می تواند به سرعت مسیر پیشرفت خود را هموار نماید. علی رغم اینکه افراد نمی توانند اقدام به سیاست گذاری کرده و یا اکوسیستم استارتاپی ایران را تحت تاثیر قرار دهند، ثروت هایی که در این اکوسیستم سرمایه گذاری می شود گاه خط مشی هایی را ایجاد می کند که ممکن است به زیان کشور تمام شود. ورود به موقع دولت و عملکرد صحیح آن می تواند علاوه بر این که مسیر تحول را به نفع کشور تغییر دهد، اتفاقات نیکی را در این حوزه رغم بزند.

کوتاه سخن اینکه استارتاپ به عنوان یک پدیده تقریبا جدید، نیاز به بسترسازی در همه حوزه ها خاصه در بحث قوانین دارد. آسیب های ورود استارتاپ به ایران غیر قابل رد و انکار است. اما مانند هر موضوع دیگر قابل بحث و بررسی است تا از طریق مطالعه، پژوهش و اقدامات به موقع، آسیب های آن نه تنها کاهش یابد که آسیب ها به فرصت ها مبدل گردند.